به گزارش مشرق، با جشن گرفتن هفتادوپنجمین سالگرد تاسیس ناتو، اعضای ائتلاف در ۹ تا ۱۱ ژوئیه (۱۹ تا ۲۱ تیرماه) در واشنگتن دی سی برای نشستی تاریخی گرد هم خواهند آمد. موضوعات کلیدی در دستور کار این نشست، رسیدگی به تهدیدات ناشی از منطقه دریای سیاه، امنیت فراآتلانتیک و رقابت ژئواستراتژیک با چین و اتخاذ رویکرد استراتژیک در قبال خاورمیانه و آفریقا خواهد بود.
اولین حضور سوئد بهعنوان عضو ناتو نیز یک نکته برجسته در این نشست است.
با وجود این یک نگرانی در بین همه اعضا و بهویژه برخی اعضای اروپایی این ائتلاف به چشم میخورد و آن، بازگشت مجدد دونالد ترامپ به کاخ سفید است. تا لحظه نگارش این گزارش، نظرسنجیها، ترامپ را پیروز انتخابات میدانند.
بخشی از این وضعیت به دلیل شرایط اقتصادی و بخشی دیگر به دلیل کهولت سن و رفتارهای نسبتا احمقانهای است که از جو بایدن در روزها و هفتههای اخیر و بهویژه در نخستین مناظره انتخابات ریاستجمهوری سر زده است. در این اتمسفر، نشست سران ناتو از روز گذشته در آمریکا آغاز به کار کرد.
با توجه به تهدیدات داخلی و خارجی، اندیشکدههای غربی از روزها قبل، اقدام به انتشار تحلیلهای گوناگون درباره این ائتلاف و آینده آن کردهاند.
در این گزارش نگاهی به مقالات منتشرشده در اندیشکده چتم هاوس، شورای روابط خارجی، آتلانتیک و موسسه رند شده است.
تمرکز بر تضعیف صنعت نظامی مسکو
اندیشکده چتم هاوس در مقالهای با عنوان «ناتو باید راههایی برای تسریع در تضعیف صنعت نظامی روسیه بیابد» به قلم «ماتیو بولژ» نوشت که «نشست سران ناتو در واشنگتن فرصتی برای رهبران غربی است تا برای سازوکارهای بازدارنده نوآورانه علیه ماشین جنگی روسیه تلاش کنند.»
تحلیلگر این اندیشکده با اشاره به دهمین اجلاس سران ناتو از زمان حمله اولیه روسیه به اوکراین در سال ۲۰۱۴، آن را «نشاندهنده یکدهه تجدید سیاست بازدارندگی علیه کرملین و تحریمهای هدفمند بینالمللی علیه روسیه» خوانده است. نویسنده مقاله، خطمشی ناتو درباره روسیه را چنین تعریف کرده که کرملین «یک تهدید استراتژیک برای امنیت و امنیت ائتلاف و متحدان آن است.»
او نشست واشنگتن را فرصتی برای اعمال «تحریمهای هدفمندتر علیه صنایع نظامی روسیه» دانسته تا از طریق آن، مکانیسمهای بازدارندگی بیشتری علیه روسیه اعمال شود.
کارشناس چتم هاوس، با اشاره به «یکدهه تحریمهای بینالمللی هدفمند علیه صنعت نظامی روسیه» و برجسته شدن «وابستگی حیاتی آن به قطعات غربی، بهویژه تراشههای کامپیوتری، نیمهرساناها و الکترونیک»، استراتژیهای روسیه- مانند جایگزینی واردات مختلف برنامهها- را ناتوان از برآورده کردن انتظارات دانست و نوشت که مسکو مجبور به «واردات جایگزینهای پایینتر و بازسازی پلتفرمهای قدیمی دوران شوروی» شده است. به اعتقاد او، تحریمها همچنین «ضعفهای بخش هایی از صنعت دفاعی روسیه را تقویت کرده است».
بااینحال تحلیلگر این اندیشکده تصریح کرده که «با وجود تحریمها، صنعت نظامی روسیه همچنان نیروی مهیبی» است که میتواند خود را با فشار تطبیق دهد: «این امر عمدتا با دور زدن رژیم تحریمها و بهرهبرداری از شکافهای موجود در اجرای تحریمها و کنترل صادرات به کشورهای ثالث انجام میشود.»بولژ مدعی شده شبکههای تجاری با چین، ایران و کره شمالی ایجاد یا تقویت شدهاند. او نوشته که «همچنین روسیه موفق به تولید سیستمهایی میشود که به اندازه کافی خوب و تهدیدی برای اوکراین و همچنین ناتو هستند اما این راهحلها مشکلاتی را حل نخواهد کرد که صنعت نظامی روسیه با آن مواجه است.»
چتم هاوس که مطمئن از وخامت تدریجی صنعت نظامی روسیه در دهه آینده و اثرگذاری آن برای رویارویی متقارن با ناتو در هر دو رقابت متعارف و استراتژیک است، بااینحال از کشورهای ناتو خواسته تا «راهحلهای نوآورانهای برای سرعت بخشیدن به زوال» آن بیابند.
این اندیشکده بر استراتژی «بازدارندگی با شکست» برای تسریع افول صنعت نظامی روسیه تاکید کرده و نشست سران ناتو در واشنگتن را فرصتی برای بحث در مورد چگونگی دستیابی به این امر خوانده و مشورتهایی در این زمینه ارائه کرده است: «بهعنوان مثال تحریمهای اولیه و ثانویه میتواند در بخشهای موازی با صنایع نظامی، مانند لوازم الکترونیکی مصرفی، صنایع سنگین و متالورژی، شیمی و مواد شیمیایی کشاورزی، و صنعت هستهای تقویت شود. کمبود قطعات نظامی درنهایت باعث کمبود سیستمهای تسلیحاتی میشود. سیاستهای کنترل صادرات کالاهای نظامی و دومنظوره قویتر نیز برای بسته شدن شکافها که کرملین در حال حاضر بهخصوص در مورد تحریمهای ثانویه از آن بهرهبرداری میکند، مفید است. نتیجه این خواهد بود که افول صنعت نظامی روسیه، مسکو را مجبور خواهد کرد تا تاکید بیشتری بر «جنگ با فناوری پایین» و عملیاتهای زیرآستانه داشته باشد؛ چیزی که سیاستگذاران ناتو باید به آن رسیدگی و از آن جلوگیری کنند.»
تحلیلگر چتم هاوس در پایان نوشت که تحریمهای بینالمللی و بازدارندگی دربرابر تجاوزهای مسکو باید بهطور مساوی برای پیروزی ناتو و متحدانش و برای اینکه اوکراین آیندهای مستقل داشته باشد، در بستر جنگ باشد.
۲ مقاله شورای روابط خارجی
در «شورای روابط خارجی» دو تحلیل درباره نشست پیش روی ناتو، حائز اهمیت است. یکی از این تحلیلها ناظر به افزایش سهم کشورهای عضو در هزینههای ناتو با توجه به تهدیدهای پیشرو است.
تحلیل دیگر اما ناظر به پیامی است که نشست پیشروی ناتو به مقامات اوکراین، جمهوریخواهان و ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه میدهد.
۲ درصد کافی نیست
این اندیشکده در تحلیلی به قلم «لیانا فیکس و کارولین کاپ» با اشاره به رسیدن ائتلاف ناتو به نقطه عطف در هزینه دفاعی، این پرسش را مطرح کرده که اگر نیاز ناتو به هزینه بیش از ۲ درصد تولید ناخالص داخلی باشد، چه باید کرد؟
به نوشته این اندیشکده آمریکایی، بیش از آنچه بسیاری از نظامیان ناتو امیدوار بودند طول کشیده، اما به نظر میرسد این اتحاد سرانجام بهاصطلاح تقسیم بار را تغییر داده است. امسال برای اولینبار، انتظار میرود بیشتر اعضا به تعهدات ۱۰ ساله خود در هزینههای دفاعی عمل کنند. اما با توجه به جنگ فشرده روسیه و اوکراین در مرزهای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، و عدم اطمینان در مورد تعهدات آینده ایالاتمتحده درقبال امنیت اروپا، حتی رسیدن به این هدف نیز میتواند ناکافی باشد.
نویسندگان با اشاره به اینکه پس از الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴، کشورهای ناتو متعهد شدند ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) را برای دفاع هزینه کنند، نوشتند: «در سال ۲۰۲۳، تنها ایالاتمتحده و تعداد انگشتشماری از کشورهای اروپایی در مجاورت روسیه، هزینه را برآورده کردند یا از آن فراتر رفتند. بسیاری از بزرگترین اقتصادهای اروپا - آلمان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا - کوتاه آمدند. »
آنطور که ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو اعلام کرده در سال ۲۰۲۴ متحدان غیرآمریکایی ناتو برای اولینبار بهطور متوسط به هدف ۲ درصد دست خواهند یافت و ۲۲ کشور از مجموع ۳۲ کشور عضو، به هدف ۲ درصدی دست خواهند یافت یا همچون فرانسه و آلمان از آن فراتر خواهند رفت.
نگرانی از تهدید روسیه، باعث شده ایالاتمتحده و برخی کشورهای اروپایی پیشنهاد کنند که معیار ناتو باید به ۲.۵ یا حتی ۳ درصد افزایش یابد: «این پیشنهاد در آستانه انتخابات ریاستجمهوری ایالات متحده در نوامبر بسیار ضروری است. دونالد ترامپ، رئیسجمهور سابق مکررا کشورهای عضو ناتو را تهدید کرده که روسیه را تشویق میکند به اعضای ناتو که به تعهدات مالیشان عمل نکنند، حمله کند.»
درطول جنگ سرد، اکثر کشورهای ناتو حدود ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی را صرف دفاع کردند. بااینحال ارتشها و پایگاههای صنعتی دفاعی آنها در سراسر اروپا پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی به میزان قابلتوجهی کاهش یافت، زیرا اکثر کشورهای اروپایی ناتو دیگر روسیه را بهعنوان یک تهدید تلقی نمیکردند. کشورهای اروپایی هزینههای دفاعی خود را کاهش دادند و با صرفهجویی در مجموع حدود ۱.۸ تریلیون یورو از سود صلح بهره بردند.
حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ طبیعتا اکثر کشورهای اروپایی را بر آن داشت سیستم دفاعی خود را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند، ازجمله قدرتهای غیرآمریکایی اصلی ناتو. اولاف شولز صدراعظم آلمان بودجه دفاعی ویژهای به مبلغ ۱۰۰ میلیارد یورو تا سال ۲۰۲۷ را تصویب کرد تا آلمان را به معیار ۲ درصد برساند. امانوئل مکرون رئیسجمهور فرانسه و ریشی سوناک نخستوزیر بریتانیا نیز قول دادند هزینههای دفاعی کشورهای خود را تا سال ۲۰۳۰ به میزان قابلتوجهی افزایش دهند.
بااینحال بسیاری از کشورهای اروپایی هنوز فاقد برنامههای پایدار برای افزایش هزینههای دفاعی هستند.
شورای روابط خارجی با اشاره به «بازسازی قدرت نظامی روسیه و ایجاد روابط دفاعی نزدیکتر با چین، ایران و کره شمالی» ضروری دانسته که اروپا دوباره توانمندیهای دفاعی خود را تقویت کند و گسترش دهد: «صرفنظر از نتیجه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در نوامبر، ایالاتمتحده تمرکز بیشتری روی اقیانوس هند و اقیانوس آرام خواهد داشت. اروپا باید برای تامین امنیت خود آماده باشد. دموکراسیهای اروپایی با سرمایهگذاری بیشتر در دفاع از خود، میتوانند به تضمین امنیت جمعی خود، تقویت قدرت بازدارندگی خود و واکنش موثر به هرگونه تهدید آینده کمک کنند.»
چگونه نشست سران ناتو به منتقدان پیام میدهد
به دلایل مختلف، هفتادوپنجمین نشست سران ناتو، برای اندیشکدههای غربی پراهمیت تلقی میشود. بخشی از این اهمیت بهطور حتم به محل برگزاری این نشست برمیگردد و بخشی دیگر به تحولات احتمالی ناشی از انتخابات ریاستجمهوری آمریکا. برهمین اساس نیز شورای روابط خارجی در تحلیلی به قلم استفان سستانوویچ سه مخاطب این نشست را- که در موقعیت تضعیفکنندگی این رویداد قرار دارند- تشریح کرده است.
او رهبران اوکراین را نخستین گروه دانسته که «بهدلیل رد دعوت کشورشان برای پیوستن به ناتو در نشست سال گذشته، ابراز ناخرسندی عمومی کردهاند.» جمهوریخواهان کنگره را که (به تکرار ترامپ) از هزینههای بسیار کم دفاعی اروپا انتقاد کرده و مجبور به تعلیق چند ماهه کمک به اوکراین شدهاند، دومین مخاطب معرفی کرده است و سومین مخاطبی که به دنبال تضعیف ناتوست، ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه معرفی شده که نیروهایش ابتکار عمل نظامی را در سال جاری پس از شکست ضدحمله اوکراین در سال ۲۰۲۳ دوباره به دست آوردند.
سستانوویچ پیشبینی کرده در این اجلاس هم، اوکراین به ناتو نخواهد پیوست اما درعوض، مقامات ایالاتمتحده امیدوارند جایگزین خود را - چیزی که آنها «پلی برای عضویت» مینامند - تا حد امکان جذاب و معنادار باشد.
نویسنده این مقاله، لفاظیهای تند دیپلماتیک مشاوران بایدن مبنیبر لزوم پیروزی در جنگ، امنیت اوکراین امنیت اروپا و آمریکاست و این را که میخواهند همگرایی یورو- آتلانتیک اوکراین را تسریع بخشند، دیدگاه سهوجهی بایدن برای رسیدن به نتیجه خوانده است. شورای روابط خارجی با اشاره به شکلگیری چهارچوبهای نهادی جدید همچون توافقنامههای امنیتی دوجانبه بلندمدت با اوکراین و همچنین توافق آمریکا و اوکراین برای مشورت در بالاترین سطوح را نشانههای دائمی جلوه دادن همکاری دفاعی دانسته و در پاسخ به گلایه منتقدان اوکراینی درباره افزایش آهسته کمکهای تسلیحاتی ایالاتمتحده به اوکراین، نوشته «واشنگتن محدودیتها را در زمینه کمکها در آستانه نشست ناتو کاهش داده است، ازجمله محدودیتهای برد و هدفگیری سلاحهای مورد استفاده علیه روسیه.»
نویسنده مقاله، مخاطب بعدی را جمهوریخواهان کنگره دانست که نسبت به سهم پرداختی کشورهای عضو انتقاد دارند و در این زمینه نوشت: «انتظار میرود ۲۳ عضو از ۳۲ عضو ناتو در سال ۲۰۲۴ به هدف پرداخت ۲ درصد برسند و در اجلاس آتی افزایش بالای ۲ درصد را مورد بحث قرار خواهد داد.» شورای روابط خارجی برای درک بهتر موضوع به منافع این رابطه ائتلافی برای صنعت دفاعی ایالاتمتحده اشاره کرده است: «دبیرکل ناتو، در دیدار از واشنگتن در ماه ژوئن خاطرنشان کرد دوسوم تدارکات دفاعی اروپا شامل خرید از شرکتهای آمریکایی است.»
تحلیلگر شورای روابط خارجی، آخرین مخاطب اجلاس ناتو را رئیسجمهور روسیه معرفی کرده است: «ناتو نیروهای با آمادگی بالا را برای اینکه روسیه حتی به حملات برقآسا در سراسر مرزهای همسایگانش فکر نکند، افزایش داده است (کشورهای بالتیک یک نگرانی خاص هستند). تعداد و اندازه این واحدها برای استقرار کوتاهمدت افزایش پیدا کردهاند.»
به نوشته این اندیشکده با توجه به موانعی که برخی از اعضای ناتو در افزایش تولید نظامی با آن مواجه شدهاند - و موفقیت نسبی پوتین در قرار دادن اقتصاد روسیه در شرایط جنگی - انتظار میرود اعضای ناتو تعهدات جدیدی را برای یکپارچهسازی تولیدات دفاعی اعلام کنند. در این نشست به دلیل نگرانی از احتمال ریاستجمهوری دوم ترامپ، مسئولیت هماهنگی تامین و آموزش تسلیحات که تاکنون بهطور غیررسمی توسط وزارت دفاع ایالات متحده هماهنگ شده است، به خود ائتلاف منتقل خواهد شد. شورای روابط خارجی در پایان، هر یک از این مخاطبان را دارای فرصتهایی برای به چالش کشیدن موفقیت نشست دانست: «رهبران اوکراین به دلیل انگیزههای داخلی خود، درخواستهای بیشتری دارند. کنوانسیون ملی جمهوریخواهان که تنها چند روز پس از پایان اجلاس تشکیل میشود، مطمئنا شامل نقد عملکرد بایدن خواهد بود و خود پوتین میتوانست مزایای یک غافلگیری نظامی را ببیند که توانایی روسیه را برای آسیب رساندن در زمین برجسته کند.»
۳ تهدید همزمان ناتو
اندیشکده آتلانتیک نگرانتر از سایر اندیشکدهها به نشست ناتو پرداخته است. این اندیشکده، در تحلیلی به قلم فردریک کمپه، نیمنگاهی هم به اجلاس شانگهای که اخیرا برگزار شد، داشته است. به نوشته آتلانتیک، ۱۰ کشور عضو سازمان همکاری شانگهای به رهبری چین و روسیه به ۲۵ توافق در زمینه تقویت همکاری در زمینه انرژی، امنیت، تجارت، مالی و امنیت اطلاعات دست یافتند.
نویسنده این مطلب، به رهبران غربی هشدار داده نباید هدف سازمان همکاری شانگهای برای ایجاد وزنه تعادلی در برابر ناتو را نادیده بگیرند: «اهداف بزرگتر شی جینپینگ و ولادیمیر پوتین، جایگزین کردن نظم جهانی و نهادهای موجود با چیزی بیشتر به میل خودشان است.»
آتلانتیک با اشاره به سخنرانی پوتین در این اجلاس خواستار «معماری جدید همکاری، امنیت تفکیکناپذیر و توسعه در اوراسیا شد که جایگزین مدلهای منسوخ اروپای مرکزی و یورو-آتلانتیک که مزایای یکجانبه را تنها به برخی از کشورها میبخشید» شود و نوشت: «پوتین نیازی به نام بردن از ایالات متحده نداشت، زیرا اعضای سازمان همکاری شانگهای همه میدانستند منظور او کدام کشور است. این سازمان فراتر از پنج عضو اصلی خود - چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان- گسترش یافته و شامل هند، ایران، پاکستان و ازبکستان هم میشود. هفته گذشته نیز بلاروس بهعنوان دهمین عضو به آن پیوست.» کمپه، صرفنظر از اجلاس شانگهای، از ۳ تهدید همزمان اما دستکم گرفته شده رهبران ناتو در هفته جاری نوشته که هیچیک به صراحت در دستور کار آنها قرار نگرفته است. او این تهدیدها را «افزایش قابل توجه هماهنگی، بهویژه در قلمرو دفاعی-صنعتی، بین خودکامگیهای متخاصم، ضعفهای مستمر و فزاینده در میان دموکراسیها و شناخت ناکافی گرانش لحظه تاریخی در میان ۳۲ عضو ناتو که در حمایت ناکافی آنها از اوکراین منعکس شده» دانسته است.
او ارجاعی نیز به مقاله هفته گذشته جاناتان راخ در آتلانتیک داده که نوشته: «مانند یک صاعقه که یک منظره کمنور را روشن میکند، تهاجمات دوگانه اسرائیل و اوکراین بهطور ناگهانی به رسمیت شناخته شدند: آنچه تاکنون به نظر میرسید چالشهای ناهمگون و نامنظم برای ایالات متحده بوده است و متحدانش درواقع چیزی گستردهتر، یکپارچهتر، تهاجمیتر و خطرناکتر است.» با این اشاره، کمپه نوشت «چین، روسیه، ایران و کره شمالی - با همکاری دیگران - «یک ساختار رسمی شبیه ناتو» را تشکیل ندادهاند، بلکه در عوض چیزی را که راخ «محور مقاومت» مینامد، تشکیل دادهاند.»
در همین حال پاتریک کویرک، یکی از اعضای ارشد غیرمقیم شورای آتلانتیک مینویسد: «امنیت ایالات متحده، شرکای دموکراتیک و متحدان و آینده بشریت بهطور قابل توجهی به وضعیت دموکراسی در سراسر جهان بستگی دارد. با این حال، در طول ۱۷ سال گذشته، اگر به شاخصهایی مانند آنچه که توسط مرکز آزادی و شکوفایی شورای آتلانتیک منتشر شده است نگاه کنیم، استبداد در سطح جهانی افزایش یافته است، درحالیکه دموکراسی کاهش هشداردهندهای را در مناطق مهم برای ایالات متحده نشان میدهد.
کویرک، در گزارش جدید و قابل توجهی برای شورای آتلانتیک، چالشها را بررسی کرده و راهحلهایی ارائه میدهد. دامنه آنها از تلاشهای فوقالعاده برای مقابله با نفوذ بدخیم چین تا تقویت نهادهای دموکراتیک کلیدی در کشورهای دارای اهمیت استراتژیک است.
او با مجموعهای از توصیههای قانعکننده برای کنگره ایالات متحده و هرکسی که در ماه نوامبر بهعنوان رئیسجمهور ایالات متحده انتخاب میشود، مقالهاش را پایان میدهد؛ توصیههایی که اجرای آنها به همان اندازه که ضروری است دشوار است.
تحلیلگر آتلانتیک، فوریترین مساله برای ناتو در این هفته را چگونگی بهترین «دفاع از اوکراین و ارائه راهی برای عضویت در ائتلاف» دانست: «اینها تصمیماتی هستند که تاکید میکنند آیا متحدان ناتو زمینه تاریخی و اهمیت چالش اوکراین را به رسمیت میشناسند یا خیر.»
کمپه به گزارشی که شورای آتلانتیک، به قلم متیو کرونیگ از شورای آتلانتیک و کریستیان پریک سفیر استونی در ایالات متحده با مشارکت وزارت خارجه استونی، در بهار امسال برای بررسی سناریوهای آینده درگیری روسیه و اوکراین و پیامدهای آن برای امنیت غرب تدوین کرده، اشاره کرد.
در آن گزارش با بررسی سناریوهای مختلف آمده که «اروپا با اوکراین در ناتو با ثباتتر و امنتر است. زمانی که به اوکراین پیشنهاد عضویت در ناتو داده شد، روسیه تشدید تنش را انتخاب نکرد و در تمام سناریوها، روسیه در تعاملات خود با اوکراین زمانی که عضو ناتو بود، بسیار محتاطتر بود.»
تحلیلگر آتلانتیک با اشاره به این بررسی، از سران ناتو خواسته تا در نشست این هفته، ناتو به اوکراین «پلی برای عضویت» ارائه دهد.
براساس گزارشهای پیش از اجلاس، این پل با هماهنگی بیشتر کمکهای نظامی، تعهد درازمدت حمایت، سرمایهگذاری بیشتر در صنعت دفاعی اوکراین و توافقنامههای امنیتی دوجانبه ساخته میشود.
کمپه در پایان مقالهاش به مقاله کرونیگ و پریک ارجاع داد و نوشت که آنها میگویند «درسی که از بررسی سناریوهای مختلف به دست میآید روشن است: «[به خاطر] آیندهای بهتر برای کل اتحاد، پل باید کوتاه باشد، باید از فولاد ساخته شود و باید با یک دعوت محکم برای پیوستن اوکراین به ناتو به پایان برسد.»
او در پایان نوشت: «بعید است این دعوت این هفته انجام شود، اما درک درست از لحظه تاریخی چیزی کمتر از آن نمیخواهد.»
برای دیدن تصویر در ابعاد بزرگتر روی آن کلیک کنید